Magia błony czyli jak wywołać czarno-biały negatyw

Co jakiś czas dostaje pytania: „jak to się robi”, „jak mieszałeś”, „jaki czas”, a ponieważ jestem wygodnym człowiekiem więc postanowiłem streścić to w krótkim artykule co by nie pisać każdemu z osobna. W zamierzeniu ma być to tutorial step by step dla zieleniaków, jak wyjdzie zobaczymy.
Opis będzie na przykładzie kombinacji negatyw/wywoływacz: Kodak Trix-x + D-76 . Ten duet przypadł mi do gustu, ale oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie aby zastosować inną kombinacje. Ogólnie każdy film można wywołać w każdym wywoływaczu, tylko efekty końcowe będą nieco inne.

Składniki:

• Koreks
• Negatyw – Kodak Tri-x 400
• Wywoływacz – normalny MD-76 na 1 litr (odpowiednik D 76 Kodaka)
• Ocet spirytusowy
  
• Utrwalacz – Fomafix 0,5l
• Kąpiel końcowa – Fotonal 0,25l
• Woda destylowana
• Butelki, miarki, lejek, strzykawki (duża i mniejsza), termometr, stoper, spinacze do bielizny

Co do koreksu: nie polecam używania popularnych KROKUS TANK, PZO czy jak one tam się zwą. Pomimo że tanie to najczęściej przeciekają, a nawijanie filmu na nie to prawdziwa udręka, szczególnie dla niewprawnych rąk. Osobiście używam i polecam koreks firmy Kaiser. Znakomite są też koreksy firmy Jobo. Nawijanie filmu na szpule Kaisera to bajka, nawet dla zółtodzioba. 3 – 4 próby „na sucho” i spokojnie możemy zamykać się w ciemni. Przed nawinięciem „właściwego” negatywu polecam poświęcić jeden najtańszy na takie właśnie próby. Najpierw nawijamy przy świetle, później czynność powtarzamy z zamkniętymi oczami. Nabierzemy pewności i w warunkach bojowych wszystko pójdzie z płatka.
Jak wcześniej wspomniałem negatyw czarno-biały może być dowolny, trzeba tylko dobrać czas wywoływania w zależności od zastosowanej kombinacji negatyw/wywoływacz. Dość tanie i popularne wśród początkujących są negatywy firmy Foma np. Fomapan 200/36. Czasy wywoływania znajdziemy na stronie http://www.digitaltruth.com/devchart.html.

Pozostałe chemikalia również nie są obligatoryjne, jednak przy kompletowaniu tego zestawu przyświecała mi idea „tanio i dobrze”. Z upływem czasu zaczniemy poszukiwać innych rozwiązań, kombinacji itd. jednak ten zestaw chemii na początek według mnie jest optymalny.

A więc zaczynamy.

Wcześniej (nawet dzień wcześniej) przygotowujemy wywoływacz według przepisu na opakowaniu. Otrzymamy 1 litr tzw. stock’a (stężony roztwór) który przelewamy do butelki, odstawiamy do schłodzenia i „przeżarcia”. Przy przelewaniu dobrze jest odrazu przefiltrować wywoływacz aby pozbyć się ewentualnych nierozpuszczonych kryształków. W tym celu wkładamy do lejka filtr do kawy, kawałek ręcznika papierowego, chusteczki higienicznej itp. Stężony D-76 jest dość trwały, jednak jak każdy wywoływacz nie lubi światła i powietrza ponieważ traci swoje właściwości ( im więcej powietrza tym szybciej). Dlatego do przechowywania świetnie sprawdza się butelka harmonijkowa o regulowanej pojemności. Dzięki niej minimalizujemy ilość powietrza w butelce zalewając ją zawsze „pod korek”. Tak przechowywany roztwór D-76 zachowuje swoje właściwości nawet przez 9 miesięcy. Wywoływacz i utrwalacz mają znacznie większą trwałość więc spokojnie możemy przechowywać je w butelkach fabrycznych.

 D-76 to niebezpieczna trucizna więc oczywiste jest że nie można go spożywać a do przygotowania lepiej nie używać narzędzi używanych na co dzień w kuchni. Chemikalia muszą być odpowiednio zabezpieczone, szczególnie jak mamy w domu dzieciaki. Warto skompletować zestaw narzędzi służący tylko do celów fotograficznych. Żadna mama/żona/dziewczyna/kochanka/mąż/chłopak/kochanek 🙂 głowy nam nie urwie jak „zginie” jedna łyżka, mały garnek czy lejek a bezpieczeństwo najważniejsze.

Mój koreks ma całkowitą pojemność 650 ml, używam stężenia 1:1 (1 część stocka + 1 część wody) a więc „na okrągło” mieszamy 330 ml stocka i 330 ml wody destylowanej w butelce „roboczej”. Jako butelek roboczych używam po prostu litrowych, plastykowych pojemników po wodzie destylowanej. Wywoływacz mamy więc gotowy.

Czas na przerywacz. Przepis prosty jak budowa cepa: łyżka 10% octu spirytusowego na 1 litr. Dla wygody leje 1 łyżkę na 650ml i też jest ok.

Utrwalacz Fomafix rozcieńczamy w stosunku 1:5 czyli w moim przypadku 110 ml Fomafix’u + 550 ml wody

Fotonal do kąpieli końcowej rozcieńczamy 1:200 czyli „na okragło” lejemy 4 ml do 650ml destylki i będzie git. Butelka Fotonal’u starczy nam na dłuuuugo więc nie ma się co bawić w oszczędzanie i aptekarską dokładność.

Na tym kończymy zabawę w młodego chemika, sprzątamy graty a butelki z roztworami roboczymi wywoływacza, przerywacza i utrwalacza zanosimy do łazienki ( no chyba że mamy ciemnie to wiadomo).

Nadszedł czas na najtrudniejsze zadanie w całej tej zabawie czyli nawinięcie filmu na szpule koreksu. Najtrudniejsze, bo ta część procesu musi przebiegać w absolutnej ciemność. Większość ludków używa w tym celu łazienki zatykając wszelkie możliwe otwory. Do łatania dziur dobrze sprawdza się szary papier i taśma malarska. Szczęściarze posiadający łazienkę bez okna mają znacznie ułatwione zadanie. Ja akurat zamykam się w szafie wnękowej i dodatkowo przykrywam kocem 🙂 Dla zminimalizowania światła cały proces wywoływania przeprowadzamy oczywiście gdy na dworze jest już ciemno. Za dnia żadne uszczelnianie nam nie pomoże.

Rozkładamy więc koreks, układamy poszczególne części tak żeby były pod ręką i zapamiętujemy ich położenie.

Szpule koreksu muszą być absolutnie suche ! W przeciwnym wypadku spęczniała od wilgoci emulsja uniemożliwi nawinięcie negatywu. Niezbędne będą też nożyczki. Końcówkę filmu wystającą z kasetki obcinamy na równo i delikatnie zaokrąglamy rogi. Ostatni rzut oka na ułożenie poszczególnych części, upomnienie domowników żeby pod żadnym pozorem nie zapalali światła , gasimy wszystkie źródła światła w domu, zamykamy się w naszej ciemni i lecimy według wzoru:

• wysuwany nieco filmu z kasetki, tak z 10 – 15 cm
• wsuwamy początek w prowadnice szpuli tak żeby metalowe kuleczki „załapały” film.

• kręcimy jedną częścią szpuli „tam i z powrotem” upewniając się że film jest wciągany do szpuli. Poznamy to po szybko ubywającej, wysuniętej z kasetki końcówce.
• Jeśli kasetka z filmem dotknie szpuli nie musimy ciągnąc za kasetkę aby wyciągnąć film. Kręcimy nadal szpulami a film sam będzie się wysuwał z kasetki i nawijał na szpule.
• kiedy poczujemy opór, znak to nie omylny że nawijanie dobiegło końca. Bierzemy nożyczki i obcinamy (uwaga na palce) film przy samej kasetce. 2 – 3 ruchy i film całkowicie schowa się w szpuli
• powtarzamy powyższe czynność z drugim filmem i szpulą ( jeśli zamierzamy jednocześnie wywołać więcej filmów)
• nakładamy szpule z nawiniętymi filmami na trzpień, zabezpieczamy pierścieniem, wkładamy do koreksu i zakręcamy

Ufff to by było na tyle. Zapalamy światło, dalsza część procesu może przebiegać przy zapalonym świetle. Operacja wydaje się skomplikowana i trudna ale to nie prawda. Jak wspomniałem wyżej, wystarczy poćwiczyć „na sucho” i wszystko stanie się proste. Przy odrobinie wprawy cała operacja nawinięcia 2 szpul, od zgaszenia do włączenia światła, zajmie nam dosłownie 3 minuty. Nie polecam wyciągania filmu z kasetki i obcinania przed wsunięciem do szpuli. Film na pewno się skręci co znacznie utrudni nawijanie. Pozostawienie kasetki i odcięcie w końcowej fazie zapobiegnie skręcaniu.

Możemy przystąpić do właściwego procesu wywoływania czyli zalewania koreksu.

Najważniejsza sprawa: Bezwzględnie przestrzegamy temperatury poszczególnych kąpieli. Dotyczy to szczególnie wywoływacza. Musi to być 20 stopni, ani stopnia mniej lub więcej ! Na zabawę ze zmianą czasu wołania w zależności od temperatury przyjdzie czas później. Na razie bezwzględnie doprowadzamy wywoływacz do temperatury 20 stopni Celsjusza. W przypadku pozostałych kąpieli nie musimy być aż tak restrykcyjni, ważne żeby ich temperatura zbytnio nie odbiegała od wzorcowych 20 stopni. +- 3,4 stopnie różnicy nie zrobi. Aby doprowadzić wywoływacz do optymalnej temperatury wkładamy butelkę do większego naczynie z wodą. Temperaturę regulujemy dolewając ciepłej lub zimniej wody/wrzucając kostki lodu.

Odczytujemy czas wywoływania z opakowania negatywy lub ze strony http://www.digitaltruth.com/devchart.html W naszym przypadku Kodak Tri-X 400 naświetlany nominalnie (ISO 400) i wywoływany w D-76 w rozcieńczeniu 1:1 powinien być moczony 9,75 min. Zdaniem Mik’a (felietonisty fotopolis) wystarczy 8,5 minuty. Ja mocze równe 10 min. Co kraj to obyczaj 🙂

Poszczególne procesy wywoływania przebiegają następująco:

• Zwilżanie – zalewamy koreks wodą z kranu (temperatura !), uderzamy dnem o coś twardego w celu oderwania pęcherzyków powietrza, zostawiamy na 1 minute i wylewamy wodę.
• Wywoływanie – wlewamy wywoływacz (temperatura !) zatykamy i natychmiast włączamy stoper. Przez pierwszą minute mieszamy ciągle, a następnie przez 10 sekund na początku każdej minuty wołania. Mieszanie polega na obracaniu (przewracaniu) koreksem w tempie 1obr/2sekundy. Nie zapominamy o zatyczce jak nie chcemy zalać łazienki :). Wywoływacz zaczynamy wylewać ok. 15 sekund przed upływem właściwego czasu.
• Przerywanie – zalewamy koreks wodą z kranu (w wolnych chwilach podczas wywoływania ustabilizowaliśmy już temperaturę), wylewamy, wlewamy przerywacz na 30 sekund, wylewamy i jeszcze raz woda z kranu i wylewany.
• Utrwalanie – wlewamy utrwalacz na 3 min i zatykamy. Mieszamy 10 sekund na początku każdej minuty podobnie jak w podczas wywoływania. Nie wylewamy utrwalacza do zlewu – spokojnie możemy wykorzystać ten sam roztwór powtórnie.
• Płukanie – płuczemy bardzo intensywnie pod bieżącą wodą z kranu około 3 minuty. Następnie zalewamy koreks wodą i potrząsamy intensywnie kilka sekund i wylewamy wodę. Powtarzamy tą czynność 8-10 razy i na kolejne 3 minuty lub dłużej wkładamy koreks pod kran. Zalewany koreks roztworem Fotonalu i zostawiany w spokoju.
• Suszenie – Negatyw się moczy w ostatniej kąpieli a my przygotowujemy sobie miejsce do suszenia. Ważne żeby nie było zapylone i zakurzone. Ja wykorzystuje sznurki do suszenia bielizny rozciągnięte w łazience nad wanną. Dobrze sprawdza się też kabina prysznicowa z zarzuconym na górę choćby kijkiem od szczotki. Możliwości jest masa, każdy na pewno coś wymyśli, należy tylko pamiętać że rozwinięty negatyw ma 170 cm. Jeśli wszystko już gotowe to opróżniamy i odkręcamy koreks wyciągamy szpule. Trzymając za trzpień energicznie kilka razy potrząsamy aby pozbyć się nadmiaru wody. Następnie ściągamy szpule z trzpienia , delikatnie je rozpoławiamy, wyciągamy negatyw i wieszamy na sznurku za pomocą zwykłych spinaczy. Do dolnego końca przypinamy dwa spinacze. Należy pamiętać że negatyw to delikatna sprawa, szczególnie mokry momentalnie się rysuje, więc należy obchodzić się z nim jak z jajkiem podczas powyższych czynności. Tak powieszony negatyw zostawiamy w spokoju na 12 godzin. Po tym czasie tniemy na paski po 6 klatek i przechowujemy w specjalnych koszulkach.

FAQ

Czy wywołanie negatywu BW jest trudne ?

Jak widać wyżej nie jest trudne, wystarczy stosować się do kilku zasad.

Czy potrzebne chemikalia można kupić w „normalnym” sklepie ?

Oprócz octu to nie bardzo 🙂 Polecam zaopatrzyć się w jakimś sklepie internetowym. Osobiście robię zakupy w czarno-biale.pl. Godny polecenia jest też fotonegatyw.com.pl

Ile to wszystko kosztuje ?

• Koreks Kaiser – 75 zł -internet
  
• Negatyw Kodak Tri-x 400 – 17 zł/sztuka – internet
  
• Wywoływacz normalny MD-76 – 12 zł – internet
• Ocet spirytusowy – grosze 🙂 – supermarket
  
• Fomafix 0,5l – 12,5 zł – internet
  
• Fotonal 0,25l – 9 zł – internet
  
• Woda destylowana 5 l – 2,70 zł – supermarket
  
• Pojemnik z podziałką – 5,60 zł – supermarket
  
• Lejek – nie pamiętam – supermarket
  
• strzykawki (duża i mniejsza) – 4 zł – apteka
  
• termometr – 4 zł – supermarket
  

Sumując wychodzi około 140 zł.

Są to koszty zestawu startowego. Później oczywiście koszty są nieporównywalnie mniejsze. 1 litr stężonego wywoływacza (stocka) starczy nam na napełnienie 3 razy dwu-szpulowego koreksu czyli w sumie na wywołanie 6 negatywów. Z butelki Fomafix’u zrobimy 3 litry płynu, a 1 litr starcza aż na 17 negatywów. Ja używam jednej porcji do 2-3 napełnień bo reszta pewnie by się zdążyła przeterminować, aż takich mocy przerobowych nie mam :). Z Fotonal’em jest podobnie – z butelki otrzymamy kosmiczną ilość 50 litrów. Jak widać więc rzeczywiste koszty wywołania jednej rolki filmu są naprawdę małe a frajda z własnoręcznie wywołanego negatywu gwarantowana.

Komentarze i uwagi jak najbardziej wskazane. Starałem się wszystko opisać jasno i dokładnie ale jeśli coś nie teges – pisać komentarz śmiało, postaram się pomóc o ile tylko wiedza pozwoli.